Choć instytucja skargi pauliańskiej wydaje się być dość skomplikowana, w praktyce rozwiązanie to może być skutecznym sposobem na odzyskanie środków od niewypłacalnych dłużników. Jest to niezwykle istotne narzędzie w rękach wszystkich wierzycieli, a z perspektywy prawa upadłościowego, może być wykorzystywane również przez syndyka w celu ubezskutecznienia czynności prawnej upadłego dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Spis treści
Definicja skargi pauliańskiej: co to jest i jakie ma cele?
Co to jest skarga pauliańska? Jest to instytucja prawna wskazana w art. 527 kodeksu cywilnego, której podstawowym celem jest ochrona interesów wierzycieli w przypadku działań dłużnika, które prowadzą do zubożenia jego majątku i utrudnienia spłaty jego zobowiązań.
To, w jaki dokładnie sposób działa skarga pauliańska, warto wyjaśnić na przykładzie. Jeśli dłużnik – w celu zabezpieczenia swojego majątku i uchronienia go przed egzekucją – sprzedał go osobie trzeciej lub uczynił z niego darowiznę, to wierzyciel ma o wiele mniejszą szansę na odzyskanie swoich pieniędzy. Niestety, takie sytuacje zdarzają się często. Rozwiązaniem może być właśnie skarga pauliańska. Pozwala ona na odzyskanie należności wierzyciela z majątku osoby, która odniosła korzyść majątkową na skutek czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem. Przyjmuje się wtedy pewnego rodzaju fikcję prawną, że do przeniesienia własności jednak nie doszło. Innymi słowy, wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku, który jest już własnością osoby trzeciej, która to nie była dłużnikiem tego wierzyciela.
Warunki wniesienia skargi pauliańskiej: kiedy można z niej skorzystać?
Skarga pauliańska może być wniesiona w określonych przez kodeks cywilny sytuacjach.
Stan niewypłacalności dłużnika
Przede wszystkim konieczne jest stwierdzenie stanu niewypłacalności dłużnika lub jego pogłębienie. Stan niewypłacalności oznacza, że dłużnik nie jest w stanie spłacić swoich zobowiązań wobec wierzycieli. Egzekucja z innych składników majątku również okazuje się bezskuteczna lub nadmiernie utrudniona. Potwierdzeniem niewypłacalności może być np. postanowienie komornika o umorzeniu egzekucji z uwagi na jej bezskuteczność.
Działanie na szkodę wierzycieli
Skarga pauliańska może być skuteczna w przypadku działania dłużnika na szkodę wierzycieli. Chodzi tutaj o czynności mające na celu zubożenie majątku dłużnika po to, aby uniknąć spłaty zobowiązań. Jest to oczywiste działanie celowe.
Wiedza o stanie niewypłacalności
Ważnym warunkiem jest również wiedza nabywcy, czyli wspomnianej wcześniej osoby trzeciej, o stanie niewypłacalności dłużnika. Jeżeli nabywca posiadał wiedzę o tym, że dłużnik znajduje się w stanie niewypłacalności i mimo to zawarł z nim transakcję, istnieje podstawa do wniesienia skargi pauliańskiej.
Uwaga: Dotyczy to również sytuacji, w których – przy zachowaniu odpowiedniej staranności – osoba trzecia mogła dowiedzieć się o niewypłacalności, np. poprzez weryfikację, czy dłużnik nie figuruje w krajowym rejestrze zadłużonych, przeszukując w tym celu bazę poprzez numer PESEL lub NIP. Trzeba wskazać, że krajowy rejestr zadłużonych jest rejestrem jawnym, do którego każdy ma dostęp.
Jeżeli korzyść majątkową uzyskała osoba pozostająca w bliskich stosunkach z dłużnikiem to domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Ciężar dowodu, że o problemach finansowych dłużnika taka osoba nie wiedziała, spoczywa zatem na tej osobie.
Kogo dotyczy skarga pauliańska: role dłużnika, wierzyciela i nabywcy
Skarga pauliańska dotyczy trzech podmiotów: dłużnika, wierzyciela i nabywcy. Każda ze stron odgrywa określoną rolę w ramach tego postępowania.
Dłużnik to osoba, która posiada zobowiązania wobec wierzycieli. Jeśli podejmuje on działania, które mogą prowadzić do zubożenia jego majątku i utrudnienia spłaty długów, to zastosowana może być właśnie skarga pauliańska.
Wierzyciel to osoba, która posiada wierzytelność wobec dłużnika. Może on dochodzić swoich roszczeń i skorzystać z instytucji skargi pauliańskiej w celu ochrony swoich interesów.
Nabywca to osoba, która zawiera transakcję z dłużnikiem, będącą przedmiotem skargi pauliańskiej. Co istotne w przypadku czynności dokonanej pod tytułem darmym – nie ma tutaj znaczenia, czy osoba ta wiedziała o niewypłacalności.
Więcej informacji na ten temat znajdziesz tutaj: Ochrona praw wierzyciela w restrukturyzacji dłużnika.
Proces sądowy w sprawie skargi pauliańskiej: krok po kroku
Proces sądowy w sprawie skargi pauliańskiej składa się z kilku etapów. Oto kroki, które są podejmowane w takim postępowaniu:
Wniesienie skargi
Jest to bez wątpienia najważniejszy etap. Wierzyciel, który zamierza skorzystać z instytucji skargi pauliańskiej, musi wnieść odpowiednią skargę do sądu, która skierowana jest przeciwko osobie trzeciej. Skarga powinna zawierać wszystkie niezbędne informacje i dowody potwierdzające stan niewypłacalności dłużnika oraz działanie na szkodę wierzycieli. Warto skorzystać tutaj z pomocy prawnej, ponieważ prawidłowo skonstruowana skarga ma ogromny wpływ na przebieg postępowania, a w efekcie – zwiększa szanse na odzyskanie środków finansowych.
Należy zwrócić uwagę, że osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może uniknąć postępowania sądowego, jeżeli spłaci dług albo wskaże inne mienie dłużnika, które wystarczy do jego zaspokojenia.
Uwaga: Termin do złożenia skargi pauliańskiej wynosi pięć lat od daty dokonania czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Rozprawa sądowa
Po przyjęciu wniosku i powiadomieniu stron nadchodzi czas na rozprawę, podczas której strony mogą przedstawić swoje argumenty. W tym kroku następuje również przedstawienie dowodów – choć najważniejsze z nich zostały dołączone do początkowego wniosku. Rozprawa ma na celu dokładne rozpoznanie sprawy i zebranie wszelkich istotnych informacji.
Zabezpieczenie powództwa
Sąd na wniosek wierzyciela (powoda), może udzielić zabezpieczenia poprzez np. zakaz zbywania mienia na czas trwania procesu sądowego. Zabezpieczenie majątku może obejmować np. zakaz zbywania nieruchomości, samochody, czy udzielnie zajęcie konta bankowego.
Czas na wyrok
Sąd uznając skargę pauliańską za zasadną, stwierdza bezskuteczność czynności dokonanych przez dłużnika w stosunku do wierzyciela, który wytoczył powództwo. Oznacza to, że każdy z wierzycieli powinien wytoczyć oddzielne powództwo w celu dochodzenia swoich praw. Na skutek orzeczenia sądu, wierzyciel może złożyć wniosek do komornika o wszczęcie egzekucji z konkretnego składnika majątku osoby trzeciej.
Skutki prawne uznania skargi pauliańskiej za zasadną
Najważniejszym skutkiem uznania skargi pauliańskiej za zasadną, jest ubezskutecznienie czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Ubezskutecznienie czynności nie oznacza, że staje się ona nieważna. Wręcz przeciwnie – czynność jest ważna, jednak nie wywołuje zamierzonego skutku w relacji pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. W takiej sytuacji, osoba trzecia może rozpocząć egzekucję z przedmiotu objętego skarga paulińską, a który to jest własnością osoby trzeciej.
Czy można uciec przed skargą pauliańską? Jest to trudne.
Dłużnicy, którzy postanowili sprzedać (osobom bliskim bądź poniżej wartości rynkowej) swój majątek lub przekazać go w ramach darowizny, muszą liczyć się z tym, że wierzyciel zorientuje się w ich działaniach. Oczywiście w pewnym sensie chęć ochrony majątku jest zrozumiała, jednak należy wiedzieć, że takie działanie nie jest zgodne z prawem.
W związku z powyższym ucieczka przed skargą pauliańską jest trudna. Jeśli wierzyciel uzna, że dłużnik przekazał lub sprzedał swój majątek osobie trzeciej, przez co odzyskanie należności nie jest możliwe, sąd z pewnością to zweryfikuje. A jeśli okaże się, że wierzyciel miał rację, transakcja pomiędzy dłużnikiem a nabywcą zostanie uznana za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela.
Masz problemy z wypłacalnością? Sprawdź, na czym polega układ konsumencki.
Porady dla wierzycieli – jak skutecznie dochodzić swoich praw w przypadku skargi pauliańskiej?
Wierzyciele, którzy chcą skorzystać z instytucji skargi pauliańskiej, powinni pamiętać o kilku czynnikach, które mogą pomóc im w skutecznych dochodzeniu swoich praw.
Skorzystanie z pomocy prawnej
Skarga pauliańska to skomplikowane postępowanie prawne, dlatego warto skonsultować się z doświadczonym prawnikiem specjalizującym się w tego rodzaju sprawach. Prawnicy posiadają wiedzę i doświadczenie potrzebne do skutecznego reprezentowania wierzyciela w postępowaniu. Co istotne, prawnik doradzi również, czy skarga pauliańska w danym przypadku jest sensownym rozwiązaniem.
Prowadzenie dokładnej dokumentacji
Ważne jest, aby wierzyciel prowadził dokładną dokumentację dotyczącą transakcji, umów, faktur i innych dokumentów potwierdzających zobowiązania dłużnika. Staranne dokumentowanie może mieć kluczowe znaczenie podczas postępowania sądowego. Z pewnością będą to istotne dla sądu dowody. Należy pamiętać, że zazwyczaj, aby skorzystać ze skargi pauliańskiej, należy najpierw uzyskać prawomocny nakaz zapłaty.
Dotrzymywanie terminów
Wierzyciel powinien być świadomy terminów i procedur związanych z postępowaniem skargi pauliańskiej. Ważne jest przestrzeganie wszelkich formalności oraz terminów przedawnienia, aby skarga została rozpatrzona przez sąd. I w tym kontekście dobrym pomysłem będzie skorzystanie z pomocy prawnej.
Skarga pauliańska jako narzędzie ochrony interesów wierzycieli – podsumowanie
Wiesz już, co to jest skarga pauliańska. Podstawowym celem skargi jest zapewnienie ochrony wierzycielom – również przed nieuczciwymi praktykami dłużników. Choć cała procedura wydaje się skomplikowana, często jest to jedyny sposób na odzyskanie należności. Warto pamiętać o takim rozwiązaniu, a jeśli okaże się, że można z niego skorzystać – nie należy rezygnować ze wsparcia prawnika. Potrzebujesz wsparcia w skardze pauliańskiej? Zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.
O autorze
Prawnik, specjalizujący się w dziedzinie prawa restrukturyzacyjnego oraz upadłościowego. Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego oraz studia inżynierskie na Wydziale Ocenaotechniki i Okrętownictwa Politechniki Gdańskiej. Dzięki interdyscyplinarnemu wykształceniu, a także rozumieniu zagadnień technicznych, potrafi swobodnie poruszać się i analizować problematykę z zakresu prawa i działalności operacynej restrukturyzowanych podmiotów.